Overweeg je om een dwergpapegaai in huis te nemen? Goede keus! Deze kleurrijke papegaaitjes worden veel gehouden als huisdieren. Alle soorten behoren tot het geslacht Agapornis, dat in totaal negen verschillende dwergpapegaaitjes bevat. Sommige komen veel voor in de avicultuur, andere weer wat minder.
Laten we een kijkje nemen naar alle 9 dwergpapegaaien: van de meest populaire tot de zelden gespotte en schuwe soorten!
Het geslacht Agapornis
Zoals al in de intro vermeld, behoren alle dwergpapegaaien tot een klein geslacht van papegaaien, genaamd Agapornis. Alle negen Agapornissen komen van nature voor in Afrika, hoewel hun exacte verspreiding en habitat varieert. Ze eten voornamelijk fruit, zaden, landbouwgewassen en insecten.
Sommige dwergpapegaaien zijn zeer populair als huisdieren. Er bestaan echter nog veel misverstanden over hun verzorging. Dat ze zo populair zijn betekent helaas ook dat dwergpapegaaien vaak worden onderworpen aan slechte voeding, te kleine kooien en een onjuiste verzorging.
Een Agapornis die geen voedzaam dieet, verrijking en sociaal contact ontvangt, kan depressief en agressief worden. Ze kunnen aan hun eigen veren gaan plukken, non-stop lawaai maken of juist apathisch (lusteloos) worden. Ze kunnen zelfs beginnen te bijten. Niet leuk voor de vogel en ook niet voor het baasje!
Als je een Agapornis wilt houden, of welke papegaai dan ook, doe dan goed onderzoek zodat je weet wat je nieuwe huisdier nodig heeft voor een gezond en gelukkig leven. Ze kunnen 20 jaar of meer worden, en het zijn intelligente diertjes die je liefde en aandacht nodig hebben.
Wist je dat? In het Engels worden dwergpapegaaitjes “lovebirds” genoemd, naar de sterke band die paren vormen. Er wordt zelfs wel eens gezegd dat een Agapornis sterft als zijn partner overlijdt! Dit is echter meestal niet waar. Hoewel ze monogaam zijn en het overlijden van hun partner hun gezondheid kan beïnvloeden, vormen ze geen sterkere band met hun partner dan andere papegaaiensoorten.
Agapornis fischeri (Fischer’s dwergpapegaai)
Laten we eerst beginnen met één van de populairdere soorten dwergpapegaaien: Agapornis fischeri, de Fischer’s dwergpapegaai. Deze maakt deel uit van de zogeheten oogringgroep binnen het geslacht Agapornis, die in totaal vier soorten omvat met opvallende witte ringen rond de ogen. De andere drie soorten bespreken we hieronder.
De Fischer’s dwergpapegaai komt van nature voor op de Afrikaanse savanne in Tanzania, waar hij vooral van gras en boomzaden leeft. Er zijn ook verwilderde populaties te vinden op verschillende plaatsen wereldwijd, van Florida tot Frankrijk en Portugal. Desondanks wordt de soort in zijn natuurlijke habitat door de IUCN beschouwd als bijna bedreigd.
Als huisdier is Agapornis fischeri geliefd om zijn mooie kleur, intelligentie en loyaliteit. Ze zijn sociaal en kunnen zelfs knuffelig zijn, maar ze zijn ook pittig en worden soms beschreven als kleine drama queens. Ze leren trouwens ook gemakkelijk kunstjes.
Selectief gefokte soorten kunnen de groene kleur missen (lutino) of een heel andere kleur hebben, zoals blauw of zelfs wit (albino).
Agapornis personatus (Zwartmaskeragapornis)
Een andere geliefde oogringdwergpapegaai is Agapornis personatus, ook wel bekend als de geelgekraagde dwergpapegaai of zwartmaskeragapornis. In het wild is hij gemakkelijk te herkennen aan zijn geheel zwarte kop, gele borst en nek, groene vleugels en felrode snavel.
Net als de Fischer’s dwergpapegaai komt Agapornis personatus van nature voor op de Tanzaniaanse savannen, zoals de Serengeti. Hier eet hij zaden, zoals wilde gierst en Acacia, en nestelt hij in holle bomen. En net als de Fischer’s is ook deze soort op andere plekken te vinden, waaronder populaties in Arizona en Frankrijk.
In de avicultuur wordt de geelgekraagde dwergpapegaai vooral gewaardeerd om zijn persoonlijkheid: ze zijn sociaal, maar soms ook enorm brutaal. Je zult je nooit vervelen met een personatus in huis.
Selectief gefokte kleuren van Agapornis personatus zijn onder andere blauw (met een huidkleurige snavel), lutino (zonder zwart), olijf, bont en nog veel meer.
Agapornis nigrigenis (Zwartwangdwergpapegaai)
Zie je dubbel? Nee hoor! Agapornis nigrigenis, de zwartwangdwergpapegaai, lijkt wel degelijk op de voorgenoemde Agapornis personatus. Er zijn echter een aantal verschillen: het meest opvallende is dat zwartwangen die typische gele nek missen. In plaats daarvan hebben ze een klein oranje borst”slabbetje”.
Deze dwergpapegaai leeft van nature in een klein gebied in Zambia, waar hij voorkomt in beboste gebieden. Helaas wordt de soort door IUCN gecategoriseerd als kwetsbaar. De populaties nemen af, en waarschijnlijk zijn er minder dan 10.000 exemplaren in het wild over. Bedreigingen zijn onder meer stropers, habitatverlies, klimaatverandering, en onverantwoordelijk waterbeheer.
De zwartwangdwergpapegaai is een stuk zeldzamer in de avicultuur dan de twee eerder genoemde soorten. Ze zijn niet lastig te kweken, maar zijn desondanks nooit echt populair geworden als huisdieren.
Het is ook niet waarschijnlijk dat dit nu nog gebeurt, gezien het geringe aantal dat er nog is, hoewel sommige mensen ze wel houden. Er zijn zelfs een paar selectief gekweekte kleurvarianten, zoals blauw en lutino, die soms moeilijk te onderscheiden zijn van Agapornis personatus.
Agapornis lilianae (Nyasa-dwergpapegaai)
Hier nog eentje om je te verwarren. Agapornis lilianae, ook wel Lilian’s Agapornis of Nyasa-dwergpapegaai genoemd, lijkt ontzettend op de eerdergenoemde Agapornis fischeri. Fischeri-varianten zonder bruin op de kop kunnen er bijna identiek uitzien!
De twee kunnen vooral worden onderscheiden doordat de Nyasa-dwergpapegaai veel minder voorkomt in gevangenschap. Sommige van de meer toegewijde Agapornisliefhebbers houden ze wel, maar je zult deze soort niet tegenkomen in je plaatselijke dierenwinkel.
Deze dwergpapegaaitjes zijn niet al te gemakkelijk te kweken. Omdat ze in hun natuurlijke omgeving daarnaast als bijna bedreigd worden beschouwd, zullen ze waarschijnlijk niet snel meer in trek raken als huisdier.
Agapornis lilianae is met 13 cm één van de kleinere dwergpapegaaien. De soort komt van nature voor in delen van Zambia, Malawi, Mozambique, Zimbabwe en Tanzania. Hier leeft hij in beboste of savanneachtige habitats en eet vooral graszaden.
Agapornis canus (grijskopdwergpapegaai)
Er is één Agapornis die niet op het Afrikaanse vasteland voorkomt: de grijskopdwergpapegaai, wetenschappelijke naam Agapornis canus. Deze dwergpapegaai komt van nature voor op Magagaskar. Hier is hij te vinden rond bosranden, graslanden met palmbomen en landbouwgebieden.
In zijn natuurlijke is deze soort niet al te schuw, maar als huisdier is hij niet erg populair. In gevangenschap staan deze vogels namelijk erom bekend nerveus te worden en lastig te kweken te zijn.
Zoals je op de foto hieronder kunt zien, zijn mannetjes en vrouwtjes van de grijskopdwergpapegaai gemakkelijk uit elkaar te houden. Alleen het mannetje heeft de typische grijze kop waarnaar deze kleine soort (één van de kleinere dwergpapegaaien) vernoemd is.
Hoewel deze Agapornis soms nog wordt gevangen voor de dierenhandel, wordt hij momenteel door de Rode Lijst van de IUCN beschouwd als een diersoort met de status ‘minst zorgwekkend’, waarvan de populatie stabiel is.
Agapornis taranta (zwartvleugeldwergpapegaai)
De felgroene, roodgesnavelde Agapornis taranta staat ook wel bekend als de zwartvleugeldwergpapegaai of Abessijnse Agapornis. Met een lengte tot 17 cm is dit de grootste Agapornis. De soort is niet erg gebruikelijk als huisdier.
De zwartvleugeldwergpapegaai is van nature te vinden in hoger gelegen gebieden in Eritrea en Ethiopië, met name in de bossen. Hij wordt soms ook gezien op lager gelegen savannen, maar dit is eerder uitzondering dan regel. Deze soort eet wilde vijgen, jeneverbessen en soms ook landbouwgewassen.
Dit is een van de soorten dwergpapegaaien die seksueel dimorfisme vertonen, oftewel visuele verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes. De ondervleugels van het mannetje zijn meestal dieper zwart van kleur, en hij heeft een felrood voorhoofd dat het vrouwtje mist.
Agapornis taranta door de IUCN beschouwd als een ‘minst zorgwekkende’ soort. De wilde populatie lijkt toe te nemen.
Agapornis pullarius (roodmaskerdwergpapegaai)
Op het eerste gezicht lijkt Agapornis pullarius, ook wel de roodmaskerdwergpapegaai genoemd, nogal op de zojuist genoemde zwartvleugelagapornis. De mannetjes van beide soorten hebben een rood voorhoofd, maar je kunt ze van elkaar onderscheiden doordat de kleur bij Agapornis pullarius een stuk verder doorloopt.
In tegenstelling tot sommige andere dwergpapegaaien heeft de roodmaskerdwergpapegaai een tamelijk groot habitat in de tropische westelijke en centrale delen van Afrika. Hij is te vinden van Guinee en Sierra Leone in het westen tot Tanzania in het oosten. Deze soort geeft de voorkeur aan de vochtige savanne, halfopen zones en landbouwgronden.
Ook Agapornis pullarius vertoont duidelijk seksueel dimorfisme. De mannetjes hebben het typische felrode kopje, terwijl de vrouwtjes een meer verbleekte oranje gezichtskleuring hebben, plus een minder fel gekleurde snavel.
Hoewel de IUCN Agapornis pullarius beschouwt als een ‘minst zorgwekkende’ soort, wordt er wel op gewezen dat de populatie lijkt af te nemen.
Agapornis swindernianus (zwartkraagdwergpapegaai)
De zwartkraagdwergpapegaai wordt niet als huisdier gehouden. En aangezien deze vogel erg schuw is, zul je hem ook niet vaak in zijn natuurlijke leefgebied zien. De moeite die ik bij het schrijven van dit artikel alleen al moest doen voor het vinden van een duidelijke foto van deze soort bevestigt dit!
Agapornis swindernianus is te herkennen aan zijn groene basiskleur en grijszwarte snavel. De zwarte halve ring op de achterkant van zijn nek, net een kraagje, verklaart z’n naam.
De belangrijkste reden voor de zeldzaamheid van deze dwergpapegaai in gevangenschap is zijn inheemse dieet. Hij is geëvolueerd om vrijwel uitsluitend bepaalde soorten inheemse vijgen te eten. Hoewel hij soms ook zaden en maïs consumeert, is dat blijkbaar niet genoeg om ‘m op lange termijn in leven te houden.
De zwartekraagdwergpapegaai wordt door de IUCN beschouwd als een ‘minst zorgwekkende’ soort, doch met een afnemende populatie. Echter zijn deze papegaaitjes zo moeilijk te spotten dat het waarschijnlijk lastig is om de populatiegrootte definitief vast te stellen!
© Dérozier Violette – Bepaalde rechten voorbehouden (CC BY-NC)
Agapornis roseicollis (perzikkopdwergpapegaai)
Als je al bekend was met dwergpapegaaien, vroeg je je waarschijnlijk af wanneer deze soort langs te komen. Om maar even met een knaller te eindigen: de perzikkopdwergpapegaai is het meest populair van ze allemaal als huisdier. Zijn wetenschappelijke naam is Agapornis roseicollis.
Agapornis roseicollis komt van nature voor in zuidwest Afrika, van Angola tot in het noorden van Zuid-Afrika. De soort gedijt goed in droge leefgebieden, van woestijnachtige steppen tot savanne en dichter begroeide bossen.
Een wildekleur perzikkopdwergpapegaai is gemakkelijk te herkennen. Ze zijn namelijk heldergroen met een grote oranje vlek op het gezicht en de borst, met enkele blauwe veren in de staart. De snavel is hoornkleurig en er is geen seksuele dimorfie tussen mannetjes en vrouwtjes.
Er zijn heel wat verschillende kleurmutaties van de perzikkopdwergpapegaai verkrijgbaar. Varianten met een geel lichaam in plaats van groen komen veel voor. Er zijn ook varianten met blauw, wit en allerlei andere kleuren.
Agapornis roseicollis is leuk om als huisdier te houden. Ze zijn zeer sociaal en intelligent. Een goed gesocialiseerde perzikkopdwergpapegaai houdt ervan om de hele dag met z’n baasje door te brengen.
Een woordje over hybride dwergpapegaaien
Omdat ze tot hetzelfde geslacht behoren, kunnen de meeste dwergpapegaaien zich met elkaar kruisen. Soms zijn de nakomelingen vruchtbaar, zoals bij twee oogringsoorten, maar soms ook niet, zoals bij een kruising van oogring en niet-oogring Agapornissen.
De leefgebieden van sommige Agapornissen overlappen van nature ietwat, wat betekent dat er in de natuur soms kruisingen voorkomen. Er is gesuggereerd dat dit steeds meer zal gebeuren naarmate de natuurlijke habitats worden aangetast door menselijke activiteit. Ze kunnen onbedoeld dichter bij elkaar worden gebracht, met het risico dat de genetische diversiteit wordt vertroebeld.
Over Agapornis fischeri vermeldt de IUCN bijvoorbeeld:
‘Het blijft onduidelijk of de vernietiging van bos, dat de twee soorten voorheen van elkaar scheidde, ertoe heeft geleid dat de twee taxa elkaar vaker tegenkomen en tot hybridisatie leidt (R. Wirth in litt. 2015).’
In de vogelhouderij worden verschillende dwergpapegaaien soms bewust gekruist. Kwekers vinden het leuk dat ze zo verschillende kleuren en patronen kunnen mengen, op een manier die binnen één papegaaiensoort niet mogelijk is.
Sommige aficionados zien dit soort dwergpapegaaien als het resultaat van onverantwoord fokken. Sommige fokkers liegen glashard over de oorsprong van hun vogels. Bovendien zou het de genetische diversiteit van de soorten aantasten en soms zelfs gezondheidsproblemen veroorzaken.
De African Lovebird Society of Australia heeft een goed artikel met meer over hybride dwergpapegaaien.
Heb je nog vragen over de negen verschillende soorten Agapornis of wil je je eigen ervaringen met deze leuke dwergpapegaaitjes delen? Laat dan hieronder een reactie achter!
Bronnen
https://www.iucnredlist.org/search?query=agapornis&searchType=species
Parr, M., & Juniper, T. (2010). Parrots: a guide to parrots of the world. Bloomsbury Publishing.
